Thường thì, buổi sáng sau một trận thua đậm của đội tuyển quốc gia sẽ có một hương vị rất riêng và không mấy dễ chịu. Buổi sáng ấy thường bắt đầu bằng vị đắng chát của ly cà phê uống vội và một không khí ngột ngạt, oi bức bao trùm những câu chuyện đầu ngày. Đó cũng là lúc ta vừa lướt mạng xã hội, vừa phải chuẩn bị tinh thần để đối mặt với cơn bão của sự thất vọng, chỉ trích và những phân tích mổ xẻ sai lầm đến tận cùng. Một thất bại với tỉ số 0-4, về lý thuyết, là một liều thuốc đắng đủ để khiến cả ngày dài mất vui, đủ để châm ngòi cho những cuộc tranh luận không hồi kết trên khắp các diễn đàn.

Nhưng buổi sáng hôm nay lại khác. Có một sự thanh thản lạ lùng, gần như phi lý. Thay vì bão tố, mạng xã hội lại chỉ có những con sóng hài hước lăn tăn. Người hâm mộ, bằng một cơ chế tự vệ tinh thần đầy tinh tế, đã đồng loạt chọn cách nhún vai, tự trào và tìm thấy một niềm an ủi ở nơi không ai ngờ tới. Nỗi buồn, thay vì nhấn chìm, lại trở thành chất xúc tác cho một cuộc chiêm nghiệm sâu sắc, một cuộc đối thoại thầm lặng về bản sắc và niềm tự hào.

Mọi sự lạ lùng này đều bắt nguồn từ việc nhìn vào đối thủ. Đội tuyển Malaysia ra sân với một đội hình là tuyên ngôn cho bóng đá thời kỳ toàn cầu hóa, nơi hiệu quả được đặt lên trên hết. Họ giống như một “biệt đội” được tập hợp cho một nhiệm vụ đặc biệt, tựa như trong một bộ phim bom tấn của Hollywood. Mỗi vị trí là một ngôi sao, một chuyên gia được “tuyển mộ” từ khắp nơi, mỗi người mang đến một kỹ năng thượng hạng để hoàn thành một mục tiêu duy nhất: chiến thắng. Nó hiệu quả, mạnh mẽ và vô cùng ấn tượng. Nhưng sợi dây liên kết hữu cơ, cái “hồn” được vun đắp từ gốc rễ chung, dường như là một câu chuyện khác.

Họ giống như một món lẩu thập cẩm thịnh soạn, vô cùng hấp dẫn, đa dạng hương vị, mỗi thành phần đều hảo hạng. Nhưng khi thưởng thức, ta khó lòng gọi tên được cái hồn cốt riêng biệt đã tạo nên nó. Sự thấu hiểu này có lẽ là khởi nguồn cho một bình luận vui mà rất nhiều người chuyền tay nhau trên mạng xã hội, rằng có lẽ sau trận đấu, ban tổ chức nên có thêm một “hiệp phụ” đặc biệt: phần thi hát quốc ca. Bình luận ấy, dù chỉ là một lời bông đùa, lại vô tình chạm đúng vào trái tim của vấn đề. Nó không phải sự cay cú, mà là một phản xạ tinh thần. Ngay tại thời điểm đó, cộng đồng người hâm mộ đã vô thức vẽ ra một vạch đích khác cho riêng mình, một định nghĩa khác về chiến thắng cho ngày hôm ấy.

Bởi khi ta quay về nhìn lại đội bóng của mình, ta thấy một hình ảnh hoàn toàn khác, một câu chuyện mang đậm tính tự sự. Đội tuyển của chúng ta, với mọi ưu khuyết điểm, lại giống như một bát phở gia truyền. Bát phở có thể không đa dạng nguyên liệu bằng nồi lẩu kia, nhưng từng sợi bánh, miếng thịt, cọng hành và giọt nước dùng đều kể chung một câu chuyện. Một câu chuyện về nguồn cội, về sự hòa quyện, về một hương vị đặc trưng không thể nhầm lẫn được hun đúc qua thời gian.

Chúng ta yêu bát phở đó không chỉ vì nó ngon, mà còn vì nó là “của mình”. Chúng ta đã chứng kiến quá trình người đầu bếp lựa chọn từng nguyên liệu. Ta nhớ những lứa cầu thủ từ các lò đào tạo, nhớ những pha bóng ngô nghê của họ khi còn là những cậu bé U19, nhớ cả những sai lầm khiến chúng ta phải ôm đầu tiếc nuối. Ta cũng nhớ những khoảnh khắc họ trưởng thành, tỏa sáng và mang về vinh quang. Những khiếm khuyết của đội bóng qua thời gian là một phần của câu chuyện và chính những khiếm khuyết đó làm cho tình yêu của chúng ta trở nên chân thật và bao dung hơn.

Và chúng ta cũng cần phải thành thật với chính mình trong một cuộc đối thoại nội tâm. Giả như một ngày nào đó, Việt Nam có toàn “ngoại binh” nhập tịch xuất sắc và chiến thắng nhiều trận đấu, liệu chúng ta có ăn mừng không? Chắc chắn là có. Khối óc sẽ bảo ta rằng đó là một chiến thắng. Nắm đấm sẽ giơ lên trời theo bản năng. Nhưng trái tim, có lẽ, sẽ có một nhịp chững lại. Nó sẽ vui, nhưng đó là niềm vui của một sự kiện, không hoàn toàn là niềm tự hào về một hành trình. Trái tim sẽ ăn mừng bàn thắng, nhưng nó sẽ luôn có một câu hỏi nhỏ vang lên: “Anh ấy là ai trong câu chuyện của chúng ta?”. Cuộc đấu tranh nội tâm đó chính là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy chúng ta trân trọng bản sắc đến nhường nào.

Trận thua 0-4 này, vì thế, đã trở thành một ngã rẽ của hai triết lý: Chủ nghĩa thực dụng và Chủ nghĩa lãng mạn. Con đường thực dụng có thể mang đến những chiếc cúp để trưng bày, những bảng xếp hạng để tự hào, nhưng sự kết nối có thể mang tính thời điểm. Con đường lãng mạn mà chúng ta đang đi có thể gập ghềnh hơn, nhưng nó tạo ra những câu chuyện để kể cho thế hệ sau, tạo ra những huyền thoại và một di sản văn hóa bền chặt, thứ không bị lung lay bởi một vài thất bại.

Cuối cùng, tỉ số 0-4 rồi sẽ chỉ là một dòng thống kê trong quá khứ. Nhưng sự tự nhận thức và niềm kiêu hãnh về con đường riêng mà nó mang lại sẽ còn đọng lại rất lâu. Trận đấu buộc chúng ta phải trả lời một câu hỏi quan trọng: Ta tìm kiếm điều gì ở đội tuyển quốc gia? Chỉ là những chiến thắng bằng mọi giá, hay là một thứ gì đó đại diện cho chính con người và tinh thần của chúng ta?

Câu trả lời đã được tìm thấy trong sự thanh thản lạ lùng của buổi sáng sau cơn bão. Chúng ta đã thua một trận bóng, nhưng lại tìm thấy một sự thắng thế trong tâm hồn. Con đường của “bát phở” có thể dài hơn và gian nan hơn, nhưng hương vị của nó là của riêng chúng ta, không thể đánh đổi. Và có lẽ, đó đã là một chiến thắng mà không bảng tỷ số nào có thể hiển thị được.

Nguyễn Anh Trung