Mùa xuân, có lẽ, không tự nó mang linh hồn. Linh hồn của nó nằm trong sự nôn nao của lòng người, trong sự chờ đợi một vòng quay mới của đất trời. Và có lẽ, cảm giác trống vắng nhất của một con người không phải là khi buồn bã, mà là khi trái tim trở nên phẳng lặng trước một biến cố vốn dĩ phải thiêng liêng.

Tâm đang ở trong trạng thái đó. Tết đã cận kề ngoài ngưỡng cửa, nhưng trong anh, mọi thứ lặng lẽ đến lạ. Cái lạnh của phố núi cuối năm thật khác. Nó là một cái lạnh ẩm, thẩm thấu vào da thịt, chứ không phải cái “gió se se lạnh” mang theo vị mặn mòi của biển mà anh đã quen thuộc. Anh đưa mắt nhìn ra khung cửa sổ, nơi sương mù giăng đặc quánh, che khuất cả một mùa xuân đang cố len lỏi về.

Chúng ta thường sống bằng những ký ức được neo giữ bởi giác quan. Ký ức của Tâm về những ngày giáp Tết ở quê nhà là một định nghĩa dịu dàng về hạnh phúc. Đó là thứ nắng vàng nhạt cuối đông, đủ ấm để vỗ về. Đó là con gió biển mang theo lời hứa của sự đoàn tụ. Và trên hết, đó là cái cảm giác “lòng người nôn nao” – một sự bận rộn đầy hân hoan, một sự chờ đợi ngọt ngào. Ba hình ảnh đó không chỉ là thời tiết. Chúng là một “tổ ấm” của tinh thần. Chúng là định nghĩa của anh về “nhà”.

Năm nay, tổ ấm đó chỉ còn là một miền ký ức xa xôi. Nơi phố núi, anh vẫn mải miết trong guồng quay. Những chồng hồ sơ tổng kết cuối năm, những cuộc họp dường như bất tận. Trách nhiệm, giống như lớp sương mù ngoài kia, cứ thế cuốn lấy, làm mờ đi mọi cảm xúc về Tết.

Căn nhà thuê vẫn còn lạnh lẽo mùi sơn mới. Anh chợt nhận ra một điều: “Một cái Tết dường như vô nghĩa khi không có thời gian trang hoàng nhà cửa”.

Nhiều người sẽ nghĩ, Tết không trang hoàng thì có sao? Nhưng họ đã nhầm. Tâm hiểu, Tết không phải là một kỳ nghỉ lễ đơn thuần. Tết là một “hệ điều hành” của tâm hồn, một hệ thống phức tạp của các nghi lễ và biểu tượng. Và việc trang hoàng nhà cửa chính là nghi lễ khởi động cho hệ điều hành đó. Nếu không có nghi lễ này, tất cả những ký ức, sự kết nối và hy vọng, sẽ không bao giờ được tải về.

Nghi lễ đó, trước hết, là nghi lễ của sự Tẩy Trần và Tái Tạo. Việc lau dọn không chỉ là làm sạch vật lý. Đó là một hành vi mang tính biểu tượng, để “tẩy trần” những muộn phiền của năm cũ. Khi Tâm “không có thời gian” làm việc đó, anh có cảm giác mình đã bỏ lỡ cái quyền được làm mới lại chính mình. Anh như đang mắc kẹt trong cái cũ kỹ, mệt mỏi của một năm hành chính đầy áp lực.

Nghi lễ đó, sâu xa hơn, là nghi lễ của sự Kết Nối. Ngày Tết là dịp để tâm hồn tìm về nguồn cội. Đó là một “không gian thiêng” không nằm ở mét vuông, mà nằm ở sự tưởng nhớ và lòng thành. Khi Tâm không thể “trang hoàng”, không thể dành trọn tâm trí cho việc chuẩn bị, anh cảm thấy sợi dây vô hình kết nối mình với tổ tiên, với gia đình lớn, bỗng trở nên mong manh, xa cách. Khói hương của lòng thành dường như không đủ ấm khi thiếu đi những nghi thức của bàn tay. Không gian tâm linh ấy, vì thế, cũng không thể được ‘khai mở’. Tâm bỗng thấy mình như một người lữ khách đơn độc, một người đứng bên lề của dòng chảy đoàn viên, ngay trong chính thời khắc thiêng liêng của đêm Ba Mươi.

Khi nghi lễ khởi động không thành, toàn bộ hệ điều hành Tết dường như ngưng trệ. Những ngày nghỉ khi đó không còn là Tết, nó chỉ là một khoảng trống rỗng của thời gian. Nó không mang lại sự nạp đầy năng lượng, mà ngược lại, nó khoét sâu thêm sự trống vắng.

Và có lẽ đây, là lúc nỗi buồn man mác của một cái Tết xa nhà trượt dài thành một nỗi băn khoăn sâu thẳm.

Tại sao một cái Tết không trọn vẹn lại có sức nặng làm lung lay cả ý nghĩa cuộc đời? Bởi vì, ý nghĩa cuộc sống của chúng ta không nằm trong chính công việc. Công việc, dù là một “người công chức” hay bất cứ ai, phần lớn là một chuỗi ngày lặp lại của trách nhiệm và kỷ luật. Chúng ta chấp nhận sự mài mòn đó, chấp nhận hy sinh 11 tháng trong năm, để đổi lấy những khoảnh khắc “được sống” thực sự. Đó là sự bình yên bên gia đình. Và Tết chính là đỉnh cao, là sự cô đọng của tất cả những “mục đích sống” đó. Tết là “phần thưởng” lớn nhất cho một năm nỗ lực.

Chúng ta dường như có một “hợp đồng ngầm” với cuộc đời: “Ta chấp nhận làm phương tiện, để đổi lấy mục đích.”

Điều khiến Tâm hụt hẫng là khi “hợp đồng” đó không được trọn vẹn. Cái guồng quay (phương tiện) không chỉ đòi hỏi 11 tháng của anh, nó đã trở nên tham lam, nó vươn tay ra và chạm cả vào “phần thưởng” (mục đích). Công việc không còn là thứ hỗ trợ anh sống, nó trở thành thứ ngăn cản anh sống.

Khi đó, một câu hỏi khe khẽ cứ vang lên trong đầu Tâm: “Nếu ta làm việc vất vả cả đời mà đến cả một cái Tết trọn vẹn cũng không thể có, vậy ta vất vả để làm gì?”

Mùa xuân ngoài kia vẫn đến theo lịch của đất trời. Phố núi rồi sẽ rực rỡ mai anh đào. Nhưng linh hồn Tâm thì không. Nó đã lạc mất mùa xuân của mình, hay đúng hơn, nó đã bị bỏ lại phía sau. Nó như đang kẹt lại trong miền ký ức có nắng vàng nhạt, có gió se se lạnh, và có một trái tim… từng nôn nao chờ Tết.

Nguyễn Anh Trung