Có những tình yêu giống như một bức tranh thủy mặc được vẽ bằng sương khói. Đà Lạt, với tôi, từng là một tình yêu như thế. Đó không phải là tình yêu nồng nhiệt, mà là một nỗi vương vấn se sắt, một lời hẹn ước thì thầm cho một tương lai xa xôi, khi guồng quay của cuộc đời đã chậm lại.

Nhưng cuộc đời luôn biết cách tạo ra những bất ngờ. Giấc mơ Đà Lạt của tôi đã đến sớm hơn dự định, không phải bằng một chuyến nghỉ dưỡng, mà bằng một quyết định điều động công tác. Và trớ trêu thay, khi giấc mơ khoác lên mình tấm áo của hiện thực, tôi lại bàng hoàng nhận ra: Đà Lạt của hiện tại, nơi tôi đang sống và làm việc mỗi ngày, dường như không còn là Đà Lạt trong mộng tưởng của tôi nữa.

Đà Lạt của ngày xưa

Tôi, cũng như hàng triệu người khác, đã “phải lòng” Đà Lạt của những ngày xưa.

Đó là một Đà Lạt của sương mù bảng lảng giăng kín lối đi, đến mức 9 giờ sáng mà trời vẫn như một bức rèm mờ ảo. Đó là cái lạnh ngọt ngào, tinh khiết len vào từng thớ vải, khiến người ta chỉ muốn cuộn mình trong chiếc chăn dày, hoặc ngồi bên một bếp lửa hồng, tay ôm ly sữa đậu nành nóng hổi.

Đà Lạt trong ký ức tôi là thành phố của sự tĩnh lặng. Tiếng động lớn nhất có lẽ là tiếng thông reo vi vu trong gió, tiếng chuông chùa vẳng lại từ một ngọn đồi xa, hay tiếng xe ngựa lóc cóc trên đường vắng. Nhịp sống chậm rãi đến mức dường như thời gian cũng ngừng trôi. Người ta nói chuyện với nhau cũng nhỏ nhẹ hơn, đi đứng cũng khoan thai hơn.

Và tôi đã mơ. Tôi mơ về một ngôi nhà gỗ nhỏ xinh bên sườn đồi, nhìn xuống một thung lũng đầy hoa. Sáng sáng, tôi sẽ tự tay pha một ấm trà atiso, ngắm mây vờn trên đỉnh núi. Chiều chiều, tôi sẽ cuốc xới mảnh vườn nhỏ, trồng vài luống xà lách và dâu tây. Đó là một bức tranh hoàn hảo của tuổi già an nhiên, một sự “trốn chạy” đầy thi vị khỏi những bon chen của đồng bằng.

Đó là Đà Lạt của một lữ khách, một người đứng bên ngoài và chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó như một tác phẩm nghệ thuật.

Khi lữ khách trở thành người trong cuộc

Ngày tôi nhận quyết định chuyển công tác lên đây, trái tim tôi đã reo vui. Giấc mơ đã thành sự thật. Nhưng hiện thực nhanh chóng đưa tôi trở lại mặt đất, một cách không mấy nhẹ nhàng.

Sự thật là, có lẽ không chỉ Đà Lạt thay đổi, mà chính vị thế của tôi cũng đã đổi thay.

Tôi không còn là một du khách chỉ đến đây 3 ngày 5 bữa, chỉ tìm đến những nơi đẹp nhất, ăn những món ngon nhất. Tôi giờ là một “người đang sống và làm việc” tại Đà Lạt.

Và khi bạn làm việc ở một nơi, bạn phải đối mặt với “phần chìm” của nó.

Tôi bắt đầu cảm nhận được cái kẹt xe “rất không Đà Lạt” vào giờ cao điểm, đặc biệt là những ngày cuối tuần khi dòng người đổ về. Tôi nhìn thấy những ngọn đồi thông thơ mộng ngày nào giờ đã bị san ủi, nhường chỗ cho những công trình bê tông, những khu “check-in” mọc lên như nấm để phục vụ nhu cầu “sống ảo”. Áp lực công việc, những cuộc họp căng thẳng, những báo cáo phải hoàn thành đúng hạn… chúng không chừa một ai, kể cả khi bạn đang ngồi làm việc giữa thành phố mộng mơ.

Đà Lạt của giấc mơ nghỉ dưỡng là sự thư thái tuyệt đối. Đà Lạt của thực tại công tác là cơm, áo, gạo, tiền, là những mối quan hệ đồng nghiệp, là hiệu quả công việc. Cái lạnh của Đà Lạt khi phải thức dậy lúc 6 giờ sáng để chuẩn bị đi làm, nó “thật” hơn và cũng khắc nghiệt hơn cái lạnh của một kẻ lười biếng cuộn mình trong chăn ở homestay.

Tôi nhận ra, Đà Lạt không còn yên bình, hay chính tâm tôi đã không còn đủ yên bình để cảm nhận nó?

Sự đổi thay tất yếu của một đô thị du lịch

Công bằng mà nói, Đà Lạt đã thay đổi thật. Đó là tiếng ồn ào của những công trường xây dựng không ngơi nghỉ, là những dòng xe nối đuôi nhau chật vật leo dốc vào cuối tuần, là những ngọn đồi thông ngày nào còn hoang sơ nay đã được “quy hoạch” bằng những mảng bê tông.

Một thành phố (bây giờ là các phường) được mệnh danh là “tiểu Paris”, là “thành phố ngàn hoa”, không thể nào cứ mãi giữ mình như một “nàng công chúa ngủ trong rừng”. Chính những danh xưng mỹ miều đó vừa là một ân huệ, vừa là một sức ép. Người ta tìm đến Đà Lạt vì cái “chất” thơ mộng, tĩnh lặng đó, nhưng trớ trêu thay, chính dòng người ấy lại vô tình bào mòn đi sự tĩnh lặng mà họ kiếm tìm.

Sức ép của phát triển là khủng khiếp. Đà Lạt phải gồng mình để đón không chỉ vài trăm ngàn, mà là hàng triệu, rồi hàng chục triệu lượt khách mỗi năm. Đây là một bài toán “cung-cầu” không thể tránh khỏi. Khi cầu (nhu cầu nghỉ dưỡng, check-in, trải nghiệm) tăng vọt, thì cung (cơ sở hạ tầng, dịch vụ) buộc phải phình ra.

Đó là lý do những quán cà phê mọc lên san sát, cái sau phải “độc” hơn, “lạ” hơn cái trước, đôi khi chấp nhận can thiệp thô bạo vào cảnh quan. Những khách sạn đồ sộ, những khu nghỉ dưỡng cao cấp vươn mình ra những sườn đồi, thay thế cho những vườn hồng, vườn rau truyền thống. Sự “xô bồ” mà tôi cảm nhận được, chính là cái giá phải trả cho sự phát triển.

Nhưng “cái giá” này có hai mặt. Chúng ta không thể chỉ nhìn thấy mặt tiêu cực là mất đi vẻ hoang sơ. Mặt tích cực, và cũng là lý do cho sự tồn tại của nó, chính là sinh kế. Mỗi một khách sạn được xây lên, mỗi một nhà hàng mở cửa, là hàng trăm, hàng ngàn công ăn việc làm cho người dân địa phương và cả những người nhập cư. Nền kinh tế của thành phố trở nên năng động hơn, mức sống người dân được cải thiện, cơ sở hạ tầng được đầu tư.

Đà Lạt không còn là một nơi nghỉ dưỡng nhỏ bé. Nó đã là một trung tâm chính trị, kinh tế của cả một tỉnh lớn nhất Việt Nam. Nó phải gánh vác vai trò của một thành phố đang phát triển, với đầy đủ những áp lực về giao thông, nhà ở, trường học, bệnh viện.

Chúng ta không thể đòi hỏi một thành phố du lịch trọng điểm của cả nước mà vẫn giữ được vẻ vắng lặng, thưa thớt như 20 năm về trước. Đó là một đòi hỏi phi thực tế. Sự thay đổi là tất yếu, là quy luật vận động của bất kỳ không gian đô thị nào, đặc biệt là một đô thị có “thương hiệu” mạnh như Đà Lạt.

Vấn đề không phải là đúng hay sai. Vấn đề là, trái tim hoài niệm của tôi, vốn đã trót yêu một Đà Lạt của sương khói và tĩnh mịch, đơn giản là chưa kịp chấp nhận và thích ứng với một Đà Lạt của hiện tại – năng động, ồn ã hơn, nhưng cũng rất “đời”.

Học cách yêu Đà Lạt một lần nữa

Những hụt hẫng, băn khoăn của những ngày đầu rồi cũng dần nguôi ngoai, như sương sớm tan đi khi mặt trời lên. Tôi nhận ra, có lẽ tôi đã sai lầm khi cứ cố chấp đi tìm một hình bóng đã thuộc về quá khứ. Đà Lạt của mộng tưởng vốn được dệt nên bởi cái nhìn đầy lãng mạn của một lữ khách, một người chỉ đến, chiêm ngưỡng, rồi gói ghém vẻ đẹp ấy mang đi.

Còn tôi của hôm nay, là một người ở lại.

Tôi bắt đầu tìm thấy Đà Lạt không phải ở những điểm đến nổi tiếng hay những quán cà phê ồn ã, mà ở ngay góc sân nhỏ trong căn nhà thuê của mình. Tôi mua vài chậu đất, gieo mấy hạt giống hoa, và thử trồng vài chậu phong lan. Đó là một công việc tỉ mẩn, đòi hỏi sự kiên nhẫn, một điều mà trước đây, khi là du khách, tôi chưa bao giờ nghĩ đến.

Vào một buổi sáng cuối tuần, không phải vội vã cho kịp giờ làm, tôi pha một ấm trà nóng, ra ngồi cùng những mầm cây non. Đó không phải là cái lạnh se sắt, đầy chất thơ mà tôi từng mê đắm. Đó là cái ẩm ướt của sương đêm còn đọng trên kẽ lá, là cái nắng sớm hanh vàng nhưng cũng khá gắt, rất thật, của cao nguyên.

Từ khoảnh khắc đó, tôi chợt mỉm cười. Tôi đang “chạm” vào Đà Lạt, không phải bằng một bức ảnh, mà bằng chính đôi tay mình, bằng sự chăm bẵm mỗi ngày. Tôi ngừng “đòi hỏi” Đà Lạt phải vĩnh viễn mơ màng như trong ký ức của tôi.

Tôi thấy lòng mình bình yên đến lạ. Một sự bình yên không còn đến từ cảnh sắc hoàn hảo bên ngoài, mà đến từ sự chấp nhận và vun đắp từ bên trong. Thành phố này, với cả những ồn ào, những công trình mới, những dòng người vội vã, đã không còn là “nơi công tác”. Nó đang dần trở thành “nhà”.

Tình yêu của tôi với Đà Lạt đang bước sang một chương khác. Nó không còn là mối tình đầu trong trẻo, đầy mộng tưởng, mà là một thứ “tình thương”, một sự “gắn bó” sâu sắc và trầm lắng hơn. Giấc mơ về ngôi nhà nghỉ dưỡng khi về già, có lẽ, cũng không còn quá quan trọng. Bởi vì điều ý nghĩa hơn, là tôi đang học cách vun đén cho tổ ấm của mình, bằng tất cả sự chân thành, ngay giữa lòng Đà Lạt của ngày hôm nay.

Nguyễn Anh Trung