Bạn có bao giờ nghĩ xem 100 năm nữa, tức là cỡ năm 2125 ấy, cuộc sống sẽ thế nào không? Nghe thì xa xôi ghê, nhưng mà thử đoán mò một chút cũng vui mà, đúng không? Coi như mình đang ngồi tán gẫu với nhau thôi, thử hình dung xem con cháu mình sau này sống sướng khổ ra sao, có gì hay ho, lạ lẫm hơn bây giờ.

Công nghệ

Thử nghĩ xem, công nghệ lúc đó chắc chắn sẽ không còn lồ lộ ra như bây giờ với những màn hình chói mắt hay dây nhợ lằng nhằng. Nó sẽ giống như một người quản gia siêu hạng, tinh tế và gần như vô hình, làm mọi thứ mượt mà đến mức bạn chẳng để ý là nó đang ở đó. Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ là trợ lý ảo trên điện thoại nữa, mà có thể là những người bạn đồng hành thực thụ, với cá tính riêng, đôi khi hơi tưng tửng một chút. Hãy tưởng tượng một AI quản gia có khiếu hài hước, nhắc bạn uống nước nhưng bằng giọng điệu như đang trách móc nhẹ nhàng, hay một AI cộng sự sáng tạo giúp bạn nảy ra ý tưởng điên rồ nhất cho dự án nghệ thuật của mình. Thậm chí, có thể AI sẽ giúp chúng ta “nói chuyện” được với thú cưng của mình, giải mã những tiếng gâu gâu, meo meo thành những ý nghĩ đơn giản (chủ yếu chắc là “đòi ăn” và “gãi bụng”, nhưng ai biết được!). Công việc bàn giấy nhàm chán? Yên tâm, AI sẽ xử lý hết đống đó với tốc độ chóng mặt và độ chính xác tuyệt đối, có khi còn tự động pha cho bạn ly cà phê đúng gu sau khi hoàn thành.

Sức khỏe và tuổi thọ

Rồi chuyện sức khỏe và tuổi thọ. Sống đến 120 – 150 tuổi mà vẫn minh mẫn, khỏe re có khi lại là chuyện thường. Y học lúc này không chỉ là chữa bệnh, mà là “tối ưu hóa” cơ thể. Các nanobot tí hon có thể lượn lờ trong máu bạn, vừa làm nhiệm vụ kiểm tra sức khỏe 24/7, vừa tiện tay “đánh bóng” mạch máu hay sửa chữa tế bào lỗi. Việc tái tạo nội tạng bị hỏng từ tế bào gốc của chính bạn có thể dễ như đi siêu thị mua đồ. Thậm chí, ai mà biết được, có khi chúng ta còn có thể “nâng cấp” giác quan của mình một chút? Muốn nếm được màu sắc hay nghe được tần số siêu âm như dơi? Biết đâu công nghệ cho phép, tất nhiên là với một đống giấy tờ cam kết và cảnh báo về tác dụng phụ (như việc bạn có thể bị nhức đầu khi nghe thấy mọi cuộc nói chuyện phiếm trong bán kính 5km chẳng hạn). Nhưng điều thú vị hơn cả tuổi thọ có lẽ là cách chúng ta đối mặt với việc “có quá nhiều thời gian”. Các lớp học về “Nghệ thuật sống chậm” hay “Tìm kiếm ý nghĩa ở tuổi 110” có thể mọc lên như nấm.

Thế giới ảo

Thế giới ảo và thực lúc này chắc quyện vào nhau làm một rồi. Kính áp tròng thông minh hay một giao diện nào đó còn tinh vi hơn sẽ phủ một lớp thông tin hữu ích (hoặc vô bổ, tùy chỉnh) lên thế giới thực. Bạn nhìn vào một món ăn, nó hiện lên công thức và lượng calo. Nhìn vào một người lạ (nếu họ cho phép), bạn có thể thấy tên và vài dòng “bio” họ muốn chia sẻ. Đi du lịch không cần xách vali lên và đi nữa. Bạn có thể ngồi nhà, đeo thiết bị vào và “hiện thân” ở một khu chợ Ma-rốc sầm uất, ngửi được mùi gia vị, cảm nhận được không khí náo nhiệt, thậm chí “nếm thử” đồ ăn ảo thông qua kích thích vị giác tinh vi. Các cuộc họp hành, học tập xuyên lục địa diễn ra trong không gian ảo chân thực đến mức bạn có thể “bắt tay” đồng nghiệp ở Tokyo hay “vỗ vai” bạn học ở Cairo. Nhưng có lẽ, chính vì sự dễ dàng của kết nối ảo mà những tương tác thật, những cái ôm, những buổi cà phê tán gẫu ngoài đời thực lại càng trở nên quý giá và được trân trọng hơn.

Năng lượng và môi trường

Về năng lượng và môi trường, chắc chắn chúng ta đã phải “thông minh” hơn rất nhiều nếu không muốn tự biến mình thành người tiền sử trở lại. Năng lượng nhiệt hạch có thể đã trở thành nguồn điện chính, sạch sẽ, an toàn và gần như vô tận. Các thành phố giống như những khu rừng thẳng đứng, với cây xanh phủ kín các tòa nhà chọc trời, vừa đẹp mắt, vừa lọc không khí, vừa là nơi trồng rau sạch tại chỗ. Giao thông công cộng tự hành siêu hiệu quả, êm ru và chạy bằng năng lượng sạch sẽ là chủ đạo. Xe cá nhân có lẽ vẫn còn, nhưng chúng sẽ tự lái, tự sạc, và có khi còn tự tìm chỗ đậu, tự đi rửa khi bẩn. Nông nghiệp đô thị, nuôi trồng thực phẩm ngay trong các tòa nhà, thậm chí trong từng căn hộ, sẽ cung cấp đồ ăn tươi ngon tại chỗ. Có lẽ chúng ta sẽ thấy những đàn chim robot nhỏ xíu bay lượn để thụ phấn cho cây trong các trang trại thẳng đứng, hay những hệ thống tái chế nước và chất thải hiệu quả đến mức gần như không có gì bị bỏ đi. Ý thức về “ngôi nhà chung Trái Đất” có lẽ đã thấm sâu hơn, khi chúng ta thấy rõ hậu quả của việc mình đã từng lơ là.

Con người sẽ làm gì?

Vậy con người làm gì khi AI và robot đã lo gần hết việc chân tay lẫn việc đầu óc phức tạp? Chắc chắn không phải là ngồi chơi xơi nước cả ngày (dù thỉnh thoảng thế cũng vui!). Có lẽ chúng ta sẽ quay về với những gì làm nên “chất người” nhất: sáng tạo, nghệ thuật, triết học, khám phá vũ trụ và quan trọng nhất là kết nối với nhau. Giáo dục sẽ không còn là nhồi nhét kiến thức, mà là nuôi dưỡng sự tò mò, kỹ năng giải quyết vấn đề phức tạp, trí tuệ cảm xúc và khả năng học hỏi suốt đời. Có thể sẽ có những “công việc” mới lạ như “Nhà thiết kế giấc mơ ảo”, “Chuyên gia tư vấn đạo đức AI”, “Nhà sử học trải nghiệm thực tế tăng cường” hay “Người hòa giải xung đột liên loài”. Thu nhập cơ bản phổ quát có thể đã được áp dụng, đảm bảo mọi người không phải lo lắng về cơm áo gạo tiền và tự do theo đuổi đam mê. Nhưng thách thức mới có thể là làm sao để không… chán chết khi có quá nhiều thời gian rảnh và mọi thứ quá tiện nghi!

Cuộc sống hàng ngày có thể sẽ rất khác. Nhà cửa thông minh đến mức tự điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ, thậm chí cả mùi hương theo tâm trạng của bạn. Tủ lạnh tự đặt hàng khi đồ ăn sắp hết. Quần áo tự làm sạch, tự sửa chữa những hư hỏng nhỏ và có thể thay đổi màu sắc, hoa văn theo ý thích hoặc theo… dự báo thời tiết. Việc di chuyển trong thành phố có thể bằng những khoang di chuyển cá nhân tự hành, bạn chỉ cần nói điểm đến và ngồi thư giãn, làm việc hoặc ngủ một giấc. Thậm chí, việc khám phá không gian không còn là đặc quyền của phi hành gia, mà trở thành một kỳ nghỉ cuối tuần xa xỉ một chút, kiểu như “bay lên quỹ đạo ngắm Trái Đất rồi về ăn tối”. Văn hóa cũng sẽ có những biến đổi thú vị, có thể là sự pha trộn giữa các nền văn hóa toàn cầu một cách sâu sắc hơn, nhưng đồng thời cũng là sự trân trọng và tìm về những giá trị bản địa, những nghề thủ công truyền thống như một cách để giữ kết nối với gốc rễ.

Tất nhiên, bức tranh màu hồng nào cũng có vài vết xước. Những câu hỏi về đạo đức sử dụng AI, về sự công bằng khi công nghệ phát triển quá nhanh, về việc kiểm soát thông tin cá nhân trong thế giới siêu kết nối, hay những hậu quả không lường trước của việc can thiệp vào gen người và môi trường… sẽ là những bài toán đau đầu mà con cháu chúng ta phải giải. Sự phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ cũng có thể khiến con người trở nên yếu đuối hơn về mặt thể chất lẫn tinh thần.

Nhưng thôi nào, hãy cứ lạc quan một chút! Lịch sử đã cho thấy loài người chúng ta rất giỏi trong việc xoay sở và tìm ra lối đi, dù đôi khi hơi vụng về và chậm chạp. 100 năm nữa, thế giới chắc chắn sẽ khác lắm, nhưng hy vọng rằng, nó sẽ là một nơi tốt đẹp hơn, nhân văn hơn, và có lẽ, cũng hài hước hơn một chút theo cách riêng của nó. Chúng ta của hôm nay đang gieo những hạt mầm cho khu vườn tương lai đó. Vậy nên, hãy cứ sống hết mình, tò mò, tử tế và đừng quên thỉnh thoảng ngước nhìn lên các vì sao nhé. Biết đâu 100 năm nữa, chúng ta không chỉ ngắm sao, mà còn đang… xây nhà trên đó thì sao? Ai mà biết được, phải không nào!

Nguyễn Anh Trung